A+ A A-

2.1.3 Uzayda Düzlem Denklemleri 2

Bir önceki dersimizde düzlemin doğrultu vektörleriyle parametrik denkleminin nasıl yazılacağını göstermiştik. Bu dersimizde ise son örneğimizde bahsettiğimiz düzlemin kapalı denklemini inceleyeceğiz.

Şekildeki gibi düzlemin bir \(A\) noktası ile \(\overrightarrow{a}\) ve \(\overrightarrow{b}\) doğrultu vektörleri verilsin.

Düzlemin Normal Vektörü

Düzlemin doğrultu vektörlerine dik olan vektöre düzlemin normal vektörü denir ve \(\overrightarrow{N}\) olarak ifade edilir. Bu vektör düzleme dik olduğundan düzlemin doğrultu vektörlerine de dik olacaktır. O halde dış çarpım gereği $$\overrightarrow{N}=\overrightarrow{a} \times \overrightarrow{b}$$ olur. 
Düzlemin herhangi bir noktasını temsilen bir \(P\) noktası alalım. \(\overrightarrow{N}\) düzleme dik olduğundan \(\overrightarrow{AP}\) ne de dik olacaktır. 
O halde diklik koşulu gereği $$<\overrightarrow{N},\overrightarrow{AP}>=0$$ dır. 
İşte bu denkleme düzlemin kapalı denklemi denir.

Örnek 1

\(R^3\) te \(A(3,-1,5)\) noktasından geçen ve doğrultu vektörleri \(\overrightarrow{a}=(1,-2,3)\) ile \(\overrightarrow{b}=(0,1,-1)\) olan düzlemin kapalı denklemini bulalım: 

 

Çözüm

\(\overrightarrow{N}=\overrightarrow{a}\times \overrightarrow{b}\) olacağından $$\overrightarrow{N}=\begin{vmatrix}\overrightarrow{e_1} &\overrightarrow{e_2}&\overrightarrow{e_3} \\1 &-2  &3 \\ 0 &1  &-1 \end{vmatrix}=(-1,1,1)$$ bulunur. Düzlemin herhangi bir noktasını bir \(P(x,y,z)\) temsil etsin. Bu durumda $$\overrightarrow{AP}=\overrightarrow{P}-\overrightarrow{A}=(x-3,y+1,z-5)$$ ve \(<\overrightarrow{N},\overrightarrow{AP}>=0\) olacağından $$-1.(x-3)+1.(y+1)+1.(z-5)=0$$ $$\Rightarrow -x+y+z=1$$ kapalı denklemi elde edilir. Düzleme \(E\) düzlemi dersek $$E:-x+y+z=1$$ şeklinde düzlemin denklemini ifade edebiliriz.

Aşağıdaki videoda düzlemin çizimini izleyebilirsiniz.

Video burada görüntülenecektir.

Örnek 2

\(R^3\) te \(A(3,-1,2)\) noktasından geçen ve normal vektörü \(\overrightarrow{N}=(3,-1,4)\) olan düzlemin kapalı denklemini bulunuz.

Çözüm

Düzlemin bir \(P(x,y,z)\) noktası için $$\overrightarrow{AP}=(x-3,y+1,z-2)$$ olacaktır. O halde \(<\overrightarrow{N},\overrightarrow{AP}>=0\) denkleminden $$3(x-3)-(y+1)+4(z-2)=0$$ $$\Rightarrow 3x-y+4z=18$$ bulunur.

 

Örnek 3

\(R^3\) te \(A(-1,1,0)\), \(B(0,2,3)\) ve \(C(1,1,-1)\) noktalarından geçen düzlemin denklemini bulunuz.

Çözüm 1

Örnek 3

Şekildeki gibi düzlemin doğrultu vektörlerini \(\overrightarrow{AB}=(1,1,3)\) ve \(\overrightarrow{AC}=(2,0,-1)\) alabiliriz. O halde

$$\overrightarrow{N}=\overrightarrow{AB}\times \overrightarrow{AC}=\begin{vmatrix}\overrightarrow{e_1} &\overrightarrow{e_2}&\overrightarrow{e_3} \\1 &1  &3 \\ 2 &0  &-1 \end{vmatrix}=(-1,7,-2)$$

olur. Düzlemin bir \(P(x,y,z)\) noktası için

$$\overrightarrow{AP}=(x+1,y-1,z)$$ olur.

\(<\overrightarrow{N},\overrightarrow{AP}>=0\) olacağından düzlemin denklemi

$$3-x-1+7y-7-2z=0$$

$$\Rightarrow -x+7y-2z=8$$ bulunur.

Çözüm 2

Örnek 3

Şekildeki gibi düzlemin herhangi bir \(P(x,y,z)\) noktası için \(\overrightarrow{AB}=(1,1,3)\), \(\overrightarrow{AC}=(2,0,-1)\) ve \(\overrightarrow{AP}=(x+1,y-1,z)\) lineer bağımlı bir üçlü olacağından 

$$\begin{vmatrix}1 &1&3 \\2 &0  &-1 \\ x+1 &y-1  &z \end{vmatrix}=0$$ olmalıdır. Sarrus yöntemiyle bu determinant hesaplanırsa ilk çözümde elde ettiğimiz aynı denklemi buluruz. Yani

$$-x+7y-2z=8$$ bulunur.

Çizim Videosu

Aşağıdaki videoda düzlemin çizimini izleyebilirsiniz.

Video burada görüntülenecektir.

 

Örnek 4

Örnek 4 Şekildeki gibi \(R^3\) te eksenleri kestiği noktaların koordinatları verilen düzlemin denklemini bulunuz.

Çözüm

Düzlemin \(x\), \(y\) ve \(z\) eksenlerini kestiği noktalar sırasıyla \(A(2,0,0)\), \(B(0,3,0)\) ve \(C(0,0,4)\) olsun. Bir önceki örnekte olduğu gibi üç noktası verilen düzlemin denkleminin bulunması üzerine bir çözüm yapalım:

Örnek 4

Şekildeki gibi düzlemin doğrultu vektörlerini \(\overrightarrow{AB}=(-2,3,0)\) ve \(\overrightarrow{AC}=(-2,0,4)\) alabiliriz. O halde

$$\overrightarrow{N}=\overrightarrow{AB}\times \overrightarrow{AC}=\begin{vmatrix}\overrightarrow{e_1} &\overrightarrow{e_2}&\overrightarrow{e_3} \\-2 &3  &0 \\ -2 &0  &4 \end{vmatrix}=(12,8,6)$$

olur. Düzlemin bir \(P(x,y,z)\) noktası için

$$\overrightarrow{AP}=(x-2,y,z)$$ olur.

\(<\overrightarrow{N},\overrightarrow{AP}>=0\) olacağından düzlemin denklemi

$$12(x-2)+8y+6z=0$$

$$\Rightarrow 12x+8y+6z=24$$ bulunur.

Bu denklemin her iki tarafını da 24 e bölelim: 

$$\dfrac{x}{2}+\dfrac{y}{3}+\dfrac{z}{4}=1$$ elde edilir. 

Dikkat ederseniz denklemdeki kesirlerin paydaları düzlemin eksenleri kestiği noktaların ilgili koordinatlarına eşittir. Bu durum bir tesadüf değildir. Aşağıda bunu genelleyelim.

 

Eksenleri kestiği noktaları bilinen düzlemin denklemi

Düzlemin Normal Vektörü

Şekildeki gibi \(x\), \(y\) ve \(z\) eksenlerini sırasıyla \(A(a,0,0)\), \(B(0,b,0)\) ve \(C(0,0,c)\) noktasında kesen \((ABC)\) düzleminin kapalı denklemi:

$$\dfrac{x}{a}+\dfrac{y}{b}+\dfrac{z}{c}=1$$ olur.

Örnek 5

\(R^3\) te kapalı denklemi \(4x-3y+2z=12\) olan düzlemin \(x\), \(y\) ve \(z\) eksenlerini kestiği noktalar sırasıyla \(A\), \(B\) ve \(C\) olduğuna göre, \(ABC\) üçgensel bölgesinin alanını bulunuz.

Çözüm

\(A(a,0,0)\), \(B(0,b,0)\) ve \(C(0,0,c)\) olsun. Bu noktalar verilen denklemde yerine yazılırsa \(a=3\), \(b=-4\) ve \(c=6\) elde edilir. (Denklemin her iki tarafı da 12 ye bölünerekte bu değerler görülebilir.) 

Örnek 4

Bu durumda \(ABC\) üçgensel bölgesinin alanı şekildeki gibi \(\overrightarrow{BC}=(0,4,6)\) ve \(\overrightarrow{BA}=(3,4,0)\) üzerine kurulu paralelkenarın alanının yarısı olacağından

$$Alan(ABC)=\dfrac{||\overrightarrow{BA}\times\overrightarrow{BC}||}{2}$$ olur. 

$$\overrightarrow{BA}\times\overrightarrow{BC}=\begin{vmatrix}\overrightarrow{e_1} &\overrightarrow{e_2}&\overrightarrow{e_3} \\3 &4  &0 \\ 0 &4  &6 \end{vmatrix}=(24,-18,12)$$ olacağından

$$||\overrightarrow{BA}\times\overrightarrow{BC}||=\sqrt{24^2+(-18)^2+12^2}=\sqrt{6^2(4^2+3^2+2^2)}=6\sqrt{29}$$ olur.

O halde 

$$Alan(ABC)=\dfrac{6\sqrt{29}}{2}=3\sqrt{29}$$ bulunur.

Aşağıdaki videoda düzlemin çizimini izleyebilirsiniz.

Video burada görüntülenecektir.

 

Örnek 6

\(R^3\) te \(\dfrac{x-1}{2}=\dfrac{y+1}{3}=\dfrac{z}{4}\) doğrusu ile \(A(2,1,3)\) noktasının belirttiği düzlemin denklemini bulunuz.

Çözüm 1

Uzayda bir doğru ve dışındaki bir noktanın tek bir düzlem belirttiğini 1.ünitede anlatmıştık. Verilen \(A\) noktasının koordinatları doğruda yerine yazılınca eşitlikleri sağlamadığı görüleceği üzere bu nokta doğrunun dışındadır. O halde şekildeki gibi bir düzlem modeli çizebiliriz.

Örnek 4

Doğrunun denklemine bakarsak doğrultu vektörü \(\overrightarrow{a}=(2,3,4)\) olacaktır. Doğruya ait rastgele bir \(B\) noktası seçelim. Bunu yaparken kolaylık açısından doğrudaki eşitlikleri 0 yapan değerleri alalım. Bu durumda \(B(1,-1,0)\) olacaktır. (Tabii ki başka noktalarda alınabilirdi.) Bu durumda düzlemin doğrultu vektörlerinden biri \(\overrightarrow{a}=(2,3,4)\) ve diğeri \(\overrightarrow{BA}=(1,2,3)\) olacaktır.  Artık düzlemin normal vektörünü bulabiliriz:

$$\overrightarrow{N}=\overrightarrow{a}\times \overrightarrow{BA}=\begin{vmatrix}\overrightarrow{e_1} &\overrightarrow{e_2}&\overrightarrow{e_3} \\2 &3  &4 \\ 1 &2  &3 \end{vmatrix}=(1,-2,1)$$ olur.

Düzlemin bir \(P(x,y,z)\) noktası için \(\overrightarrow{AP}=(x-2,y-1,z-3)\) olacağından \(\overrightarrow{AP}\) ile \(\overrightarrow{N}\) nün iç çarpımından düzlemin kapalı denklemini elde edebiliriz:

$$1.(x-2)-2(y-1)+1(z-3)=0$$

$$\Rightarrow x-2y+z=3$$ bulunur.

Aşağıdaki videoda düzlemin çizimini izleyebilirsiniz.

Video burada görüntülenecektir.

Çözüm 2

Doğruya ait 1.çözümdeki \(B(1,-1,0)\) noktasından farklı bir \(C(3,2,4)\) noktası daha alalım. (Doğrudaki eşitlikleri 1 e eşitleyerek elde ettik. Farklı noktalar da alınabilirdi.)

Örnek 4

Üçüncü örneğin 2.çözümünde olduğu gibi \(\overrightarrow{BA}\), \(\overrightarrow{BC}\) ve düzlemin herhangi bir \(P(x,y,z)\) noktası için \(\overrightarrow{BP}\) lineer bağımlı olacaktır.

$$\overrightarrow{BA}=(1,2,3)$$

$$\overrightarrow{BC}=(2,3,4)$$

$$\overrightarrow{BP}=(x-1,y+1,z)$$ olur. O halde

$$\begin{vmatrix}1 &2&3 \\2 &3  &4 \\ x-1 &y+1  &z \end{vmatrix}=0$$ olmalıdır.

Bu determinant alınırsa düzlemin denklemi

$$x-2y+z=3$$ bulunur.

Son Düzenlenme
Öğeyi Oyla
(18 oy)

Yorumlar   

+3 #9 NAMIK KAMİLOĞLU 04-12-2017 13:03
son derece güzel bir anlatım..en temel yolla açıklanmış.ESasen ders kitaplarının bu anlatımla yazılması gerek.Ben 40 yıllık matematikçiyim.emekli matematik öğretmeniyim.Bu kardeşimi tebrik ediyorum.
Alıntı
0 #8 Barış Demir 14-04-2016 11:53
Normal vektörü $\overrightarrow N = (2,0, - 4)$ olan bir düzlemin denklemi $2x - 4z + D = 0$ biçiminde olur. Geçtiği nokta $P(1,1,0)$ denklemde yerine yazarak $D$ yi buluruz. Yani $D=-2$ olur. Böylece düzlemin denklemi $$2x-4z-2=0$$ olur.
$x$ ekseninde bulunan her noktanın $y$ ve $z$ koordinatları $0$ olacağından düzlemin $x$ eksenini kestiği noktaya $A(x,0,0)$ diyebiliriz. Bunu düzlem denkleminde yerine yazarsak, $x=1$, böylece $A(1,0,0)$ bulunur.

Konuyu internette yazıp bakan birinin konuyu bilmediği yorumunuz doğrudur. Ancak, bu sitede açıklandığı kadar hiçbir yerde bu konuyu bulamayacağınıza eminim. 6 örnek verilmiş ve bazılarının birden fazla çözümü var. Üstelik video destekli görsellik de mevcut. Matematik kalıplarla yapılmaz. Burada konunun tüm mantığı açıklanmaya çalışılıyor. Ezber bir soru verip, altına basma kalıp benzer soru yazılarak matematik anlatılmaz ve öğrenme niyetinde olana aktarılmaz. Bu şekilde yapılarak aktarılan şey sadece neden sonuç ilişkisi olmayan ezber bilgilerdir.
Açıkçası bu yorumunuz bunca zahmete girip konuyu her açıdan anlatma amacı güden, birileri de doğruyu öğrensin diye çabalayan biri olarak beni gerçekten üzdü. Eğer size lazım olan temel seviyede iki soru çözmek ise, bu sitede vakit kaybetmeyin ve "Rehber Soru", "Köşetaşı", ve benzeri kalıplaştırıcı kitaplar edinin...
Alıntı
0 #7 Mulayim sagir 13-04-2016 21:09
Benim anlamadığım bir soru var cevaplar mısınız daha once cevabı bulmusum ana sımdı hıc anlamıyorum soru su

P(1,1,0) noktasınfan gecen ve normali n(2e1-4e3) olan düzlemin x eksenini kestiği nokta nedir

Şimdi n(2,0,-4) p(1,1,0) k da xyz pk ise x-1 y-1 z pk,n iç Çarpım esit 0

Cevabda ise 2x-2-4z esit 0
2x-2 esit 0
X esit 1 demisim tamam da

2x-2-4z de -2 nerden geldi


Bu arada eğer bir insan konuyu internete yazıp o konuya bakıyorsa muhtemel konuyu az biliyordur bu yüzden asla sizin yazdığınızı anlamaz anlayamaz bunun ıcın eğer amacınız gercekten bir seyler öğretmek ise daha basit yapmalısınız.
Alıntı
0 #6 Barış Demir 28-12-2013 14:01
Aşağıdaki şahsın yorumu, bir öğretmene hatta tanımadığı herhangi bir kişiye karşı nasıl hitap edileceğini bilmediği için kaldırılmıştır.
Alıntı
-5 #5 hamza 25-12-2013 15:30
Bu şahsın yazdığı yorum uygunsuz olduğu için yayımlanmamıştır.
Alıntı
+1 #4 meRve 26-03-2013 14:28
ellerinize , emeğinize sağlık
çok teşekkürler ..
Alıntı
0 #3 Ercan Köse 07-01-2013 17:09
Güzel bir çalışma olmuş. Çok teşekkürler...
Alıntı
0 #2 Sait ERDOĞAN 05-12-2012 20:47
Çok güzel olmuş Barış Hocam. Zihnine sağlık.düzlem denklemleri-1 deki videoyu bugün sınıfta öğrencilerime izlettim.Çok hoşlarına gitti.
Alıntı
0 #1 Hasan ILGAZ 05-12-2012 20:44
Emeğine, yüreğine sağlık. incelemekten keyif alıyor, eksik olduğum noktalarda çok faydalanıyorum. paylaşımlarının devam etmesi ümidiyle, kolaylıklar ve başarılar diliyorum..
Alıntı

Yorum ekle


Güvenlik kodu
Yenile

Giriş veya Kayıt

GİRİŞ